EDWARD STACHURA
Bibliografia utworów
Bibliografia opracowań
Niektóre trudno dostępne utwory
opracowała Pacyfka
 

Bibliografia pełna
bez komentarzy
z komentarzami
 

BIBLIOGRAFIA PRZEDMIOTOWA
Opracowania dotyczące twórczości Edwarda Stachury
(moim zdaniem NAJWAŻNIEJSZE)
podzielone wg zagadnień:
konkretnych utworów lub grup utworów, których dotyczą,
całej twórczości
lub biografii Stachury
Z KOMENTARZAMI NA TEMAT (ZA)WARTOŚCI

wewnątrz podpunktów opracowania uszeregowane są chronologicznie

Opracowania dotyczące:

1 Poematów i wierszy:

  1. Tomasz Wroczyński, ,,Poezje wybrane'' Edwarda Stachury (recenzja), ,,Poezja'' 1981 nr 9, s. 95-98.
    2. Recenzja tomiku, zawierająca analizę sakralizacji, mitycznej przestrzeni i ,,człowiekocentryzmu'' w tej poezji.
  2. Krystyna Walc, Żywioły w poezji Edwarda Stachury, w pracy zbiorowej W Stronę współczesności. Studia i szkice o literaturze polskiej po 1939 roku, pod red. Zbigniewa Andresa. WSP, Rzeszów 1996, s. 135-150.
    3. Analiza funkcji motywów wody, ognia, ziemi i powietrza w wierszach i poematach. Ciekawe interpretacje.

1.1 Dużo ognia

  1. Tadeusz Kłak, Dwa portrety jednego bohatera, ,,Kamena'' 1963 nr 12, s. 8.
    2. Recenzja Dużo ognia i zbioru opowiadań Jeden dzień - porównanie podmiotów tych utworów.

1.2 Po ogrodzie niech hula szarańcza

  1. Wojciech Roszewski, Oswajanie Absolutu, ,,Współczesność'' 1969 nr 12, s. 10
    2. Recenzja. Autor protestuje przeciwko wszystkim określeniom stosowanym przez krytyków, którzy twórczość Steda usiłują jakoś zaszufladkować.

1.3 Przystępuję do ciebie

  1. Tadeusz Kłak, Moje lektury, ,,Kamena'' 1968 nr 14 s. 6.
    2. Recenzja. Cechy języka opowiadań, litanijność, podobieństwo do liturgii.
  2. Bożena Chrząstowska, Otwarte niebo. Literackie świadectwa przeżywania Eucharystii, ,,W drodze'', Poznań 1992, ss. 312, 4 nlb.; tu strony 167-171.
    3. Piękna analiza poematu w kontexcie Biblii i tradycji chrześcijańskiej. Utwór jest ,,wypowiedzią o wędrówce do tajemnicy, poezją o nie nazwanym Bogu.
    Na stronach strony 174-179 analiza Missa pagana. (komentarz zob pkt 1.6 poz 2)
    Treści te, rozszerzone, znajdują się też w następnym artykule:
  3. Bożena Chrząstowska, Paradoksy obecności Biblii w literaturze współczesnej, ,,Przegląd Powszechny'' 1991 nr 4, s. 72-91.
    4. Rozszerzone treści poprzedniego artykułu.
    ,,Edward Stachura zmarł przy otwartej księdze, w niepokonanej tęsknocie za Bogiem - do końca nie nazwanym, w tęsknocie za Ojcem Bezimiennym''.

1.4 Kropka nad ypsylonem

  1. Grażyna Borkowska, Nie wszystko jest poezją, w pracy zbiorowej Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Natępne pokolenie, pod red. Aliny Brodzkiej i Lidii Burskiej, IBL, Warszawa 1995, s.115-129.
    2. Między różnymi niepochlebnymi opiniami ciekawa i cenna interpretacja poematu na tle literatury polskiej. Więcej zob. pkt 4 poz 7.

1.5 Missa pagana

  1. Tomasz Wroczyński, ,,Poezje wybrane'' Edwarda Stachury (recenzja), ,,Poezja'' 1981 nr 9, s. 95-98.
    2. Komentarz zob. wyżej, pkt 1, poz 1.
  2. Bożena Chrząstowska, Otwarte niebo. Literackie świadectwa przeżywania Eucharystii, ,,W drodze'', Poznań 1992, ss. 312, 4 nlb.; tu strony 174-179.
    3. Piękna analiza poematu w kontexcie chrześcijańskiej liturgii. Utwór jest bardziej humanistyczny niz teologiczny, natura to świątynia oczyszczenia człowieka z win własnych i świata.
    Na stronach 167-171analiza Przystępuję do ciebie. (komentarz zob pkt 1.3 poz 2)
    Treści te, rozszerzone, znajdują się też w następnym artykule:
  3. Bożena Chrząstowska, Paradoksy obecności Biblii w literaturze współczesnej, ,,Przegląd Powszechny'' 1991 nr 4, s. 72-91.
    4. Rozszerzone treści poprzedniego artykułu.
    ,,Edward Stachura zmarł przy otwartej księdze, w niepokonanej tęsknocie za Bogiem - do końca nie nazwanym, w tęsknocie za Ojcem Bezimiennym''.

2 Prozy

  1. Władysław Augustyn, Cała jaskrawość życia i śmierci (o twórczości Edwarda Stachury), ''Twórczość'' 1972 nr 10, s 84-89.
    2. Wartość świadomości, której wrogami są: dzieciństwo, sen i śmierć. Podniesienie przeżywania siebie i świata na poziom olśnienia i niezwykłości. Rewizja epifanii ,,całej jaskrawości'' w ,,Siekierezadzie''. Egzemplifikacja cytatami z opowiadań i powieści.
  2. Mieczysław Dąbrowski, Stachury bohater zbuntowany, ``Nowy Wyraz'' 1972 nr 3, s. 126-136.
    3. Fachowo i rzetelnie prezentuje autor sylwetkę bohatera stachurowej prozy, na podstawie opowiadań i powieści. Dokumentuje tezę o jedności bohatera wszystkich utworów. Wedle autora, bohater ,,Nie ucieka (...) w eschatologię, nie uznaje idei życia pozagrobowego, wiecznego.'' Autor twierdzi, że z tej właśnie przyczyny Stachura nie pragnie nagrody wiecznej, ,,Przeciwnie - twierdzi, że jego osobowość może się zrealizować wyłącznie tutaj. Dokonuje się tu jakaś totalna mitologizacja życia''. ,,niepotrzebny mu jest Bóg''.
    Nie mogę zgodzić się z opinią Dąbrowskiego: Stachura utracił wiarę w religię ojców i zaufanie do Boga, mimo iż pragnął ,,zostać przy boku'' Stwórcy i dramatycznie walczył, by nie znaleźć się samotnym pod pustym niebem. Walkę tę dokumentuje opowiadanie ,,Nie zlęknę się'' z tomu ,,Falując na wietrze''
  3. Bogdan Chełstowski, O prozie Edwarda Stachury, ,,Miesięcznik Literacki'' 1974 nr 5, s. 69-76.
    4. W swoim wyraźnie tendencyjnym artykule Chełstowski - polemizując z Wacławem Tkaczukiem (zob. niżej, pkt 2.1.2, poz 3), który próbuje ,,uczynić ze Stachury teilhardystę'' (s. 70), i z krytykami przyklejającymi pisarzowi etykietki takie jak ,,russoizm'', ,,freudyzm'', ,,egzystencjalizm'', ,,franciszkanizm''- sam usiłuje zrobić z twórcy Siekierezady socrealistę, a z jego powieści - bez mała produkcyjniak. Pośród rozmaitych absurdalnych teorii Chełstowski twierdzi, iż Stachura: ,,nie nawołuje do powrotu do natury, lecz raczej do powrotu do społeczeństwa'' i do reguł tradycyjnego obyczaju (s. 71); twierdzi że w Siekierezadzie pisarz pokazuje, jak ,,...w powszechnym położeniu mas, ideał dotknął rzeczywistości, pomieszał się z nią. Trzeba pójść pomiędzy masy, żyć treścią ich życia (...) - wtedy dokona się nasz zamiar życia ?w natchnieniu?'' które najintensywniejsze jest podczas spełniania codziennych czynności (s. 73). Z braku miejsca ograniczę moją polemikę do stwierdzenia: codzienne świętowanie i ważność powszedniości wynika z przyjęcia przez narratora indywidualistycznej, ściśle podmiotowej perspektywy, ponieważ zadbał on o to, by nie wpisywać się w porządek społeczny. Bez zawodu, bez stałej pracy, wciąż tułając się, był pasożytem na ciele społeczeństwa; taki styl życia stanowił niezłą drwinę z systemu: Sted nie musiał wchodzić w żadne oficjalne i półoficjalne struktury, bo nie troszczył się o ,,telewizor, meble, mały fiat''. ,,Jeśli ktoś był naprawdę hipisem w kraju realnego socjalizmu, to właśnie Stachura'' - napisał Jan Błoński (Bezładne rozważania starego krytyka, który zastanawia się, jak napisałby historię prozy polskiej w latach istnienia Polski Ludowej, ,,Teksty Drugie'' 1990 nr 1, s. 22, w niniejszym spisie pkt 3 poz 15). O tym, jakie uczucia żywił Poeta do ,,mas'' i ,,treści ich życia'', nie muszę chyba wspominać. To, że cenił ludzi prostych, wcale nie musi oznaczać akceptacji ,,światopoglądu materialistycznego'' i sytuacji społeczno-politycznej. Podsumowując: Chełstowskiemu Stachura materialista był potrzebny po prostu - brak wiary pasował do wizji przodownika pracy, rąbiącego drewno dla społeczeństwa (niemalże ,,dla socjalistycznej ojczyzny''). Opisanie drwala wątpiącego byłoby już zbyt ryzykowne - byłby zbyt ,,inteligencki'', jak na socrealistę.
  4. Leszek Bugajski, Los niezłomny, ,,Radar'' 1978 nr 10, s. 28-29.
    5. Autor daje piękną syntezę całej prozy.
  5. Henryk Bereza, Walka, w: idem, Taki układ, Iskry, Warszawa 1981, s. 328-335.
    6. Text ten stanowi część posłowia Życiopisanie zamieszczonego w piątym tomie Poezji i prozy.
    Siekierezada, Się i Fabula rasa. ,,Cechą główną wszelkich przeżyć depersonalizacyjnych jest iluzja niezawodnych rozwiązań nierozwiązywalnego'' - podsumowuje autor okres mistyczny twórczości Stachury.
  6. Monika Chybowicz-Brożyńska, Twórczość Edwarda Stachury czyli postawa zen w sztuce, ,,Miscallanea Łódzkie'', 1984 nr 4, s. 18-29.
    7. Komentarz zob w pkt. 3 poz 10
  7. Michał Januszkiewicz, Od egzystencjalizmu do mistyki. O prozie Edwarda Stachury, ,,Pamiętnik Literacki'' 1994 nr 4, s. 96-115.
    8. Bardzo ważna, rzetelna i szeroka analiza mistyki w twórczości Poety.
    Epifanie całej jaskrawości oraz doświadczenia okresu mistycznego autor umieszcza w kontekście taoizmu i buddyzmu zen oraz mistyki chrześcijańskiej. W pierwszym okresie bohater pragnie ogarnąć prawdę, wyodrębnia siebie od ludzi, od świata pozornego i nieautentycznego, którego symbolem jest miasto; szuka więzi ze światem natury. Egzystencjalny bunt okresu przedmistycznego, bunt przeciw nicości, śmierci, społeczeństwu, znajduje konsekwencję i przezwyciężenie zarazem w okresie mistycznym. Elemeny wschodnie - obecne w powieściach, w Fabula rasa i w Oto:
    -Bohater doznaje epifanii całej jaskrawości, osiąga satori, oświecenie - mistyka monistyczna. Wyjście ,,poza koło'' - określenie buddyjskie ,,koło życia i śmierci'', cykl przeobrażeń.
    -Redukcja ego do nicości - zjednoczenie z absolutem, Pustką (tak określany jest absolut w buddyzmie).
    -Przekroczenie cierpienia poprzez uświadomienie sobie jego źródła i samopoznanie, wyjście poza ,,ja''.
    Autor wspaniale analizuje unio mistica -,,dyszenie w kosmos'' w Siekierezadzie, ,,było niewymownie'' we Wszystko jest poezja.
  8. Michał Januszkiewicz, Edwarda Stachury mistyczna podróż na Wschód. W perspektywie prozy, ,,Polonistyka'' 1996 nr 1, s. 20-24.
    9. Jeszcze raz o mistyce: ważne uzupełnienie poprzedniego artykułu.
  9. Waldemar Szyngwelski, Proza Edwarda Stachury - autobiografia czy autobiograficzna forma wypowiedzi literackiej, w xiążce zbiorowej Interpretacje. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej II Szczecińskie Spotkania Studenckie, 11-13 maja 1999, red. Monika Drzazgowska, Blanka Użyńska, Damian Wojsław, "Albatros", Szczecin 2000, s. 227-245.
    10. Reflexje nad sformułowanym w tytule zagadnieniem - na ile literatura jest fikcją, a na ile dokumentem autobiograficznym.
    Publikacja trudno dostępna, mogę przesłać kopię pacyfka(m-a-u-p-a)tatry.org
Uwaga: nie dysponuję i nie wysyłam innych textów 

2.1 Opowiadań

2.1.1 Jeden dzień

  1. Henryk Bereza, U źródeł, ,,Twórczość'' 1963 nr 3, s. 119-121.
    2. Ten sam text zatytułowany Sprawy pierwsze zamieszczony jest w książce tegoż autora pt. Sztuka czytania, Warszawa 1966., oraz jako część posłowia Życiopisanie zamieszczonego w piątym tomie Poezji i prozy.
    Recenzując pierwszy tom prozy Stachury, Bereza zalicza Poetę do pisarzy najwartościowszych: tych, którzy tworząc ponoszą największy koszt wewnętrzny. Ta twórczość to ,,krystalicznie czysty nurt liryczny''; ,,dla niego [Steda] świat jest wyłącznie wielką sumą lirycznych wzruszeń''. Poeta wraca do najelementarniejszych, pierwotnych źródeł ludzkich wzruszeń. ,,Nie kłamie. Jest niewiarygodnie uczciwy.'' ,,Edwardowi Stachurze żaden krytyk nie ma nic do powiedzenia''.
  2. Jacek Łukasiewicz, Dobry dzikus, ,,Odra'' 1963 nr 5, s. 73-75. Ten sam text zatytułowany Ponad głowami starszych braci zamieszczony jest w książce tegoż autora pt. Zagłoba w piekle, Kraków 1965.
    3. Recenzja. Bohater przyjmuje pozy zaczerpnięte z literatury: harcerz z finką, Cygan, Tarzan...
  3. Henryk Vogler, Obserwacje i okrzyki, Życie Literackie 1963 nr 10, s. 5.
    4. Recenzja. Utwór jest pełen ,,westchnień, tęsknot, poszukiwań, okrzyków i zapytań pod adresem Boga, choć (...) nie chodzi o bóstwo określonego kultu.''
  4. Monika Anna Maria Pogoda, Sacrum i profanum przestrzeni w opowiadaniach Edwarda Stachury, w xiążce zbiorowej Interpretacje. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej II Szczecińskie Spotkania Studenckie, 11-13 maja 1999, red. Monika Drzazgowska, Blanka Użyńska, Damian Wojsław, "Albatros", Szczecin 2000, s. 173-179.
    5. Analiza obrazu przestrzeni miasta i przestrzeni przyrody w pierwszym tomie opowiadań.
    Publikacja trudno dostępna,  mogę przesłać kopię pacyfka(m-a-u-p-a)tatry.org
    Uwaga: nie dysponuję i nie wysyłam innych textów     

2.1.2 Falując na wietrze

  1. Tomasz Burek, Mgła i pierwsze przebłyski jasności, ,,Twórczość'' 1966 nr 11, s. 122-124.
    2. Recenzja. Świadomość i moralność contra dzieciństwo, sen. Człowiek - pielgrzym w poszukiwaniu wartości.
  2. Christian Skrzyposzek, Pieśń trubadura, ,,Kultura'' 1966 nr 50, s. 8
    3. Recenzja. ,,...proza Stachury jest nade wszystko zbiorem zdań zachwyconych''. To właśnie człowiek jest tu centrum każdej sytuacji, ludzkie wybory etyczne decydują o drobnych zdarzeniach i o losach świata.
  3. Wacław Tkaczuk, Co jasne - co skryte w mroku, ``Więź'' 1967 nr 2, s.131-134.
    4. Recenzja. Autor koncentruje się na zagadnieniach moralnych, poszukiwaniu ,,korzeni bytu'', odwołuje się do Teilharda de Chardin.

2.1.3 Się

  1. Wojciech Wyskiel, Wędrówką jedną życie jest człowieka, ,,Miesięcznik Literacki'', 1978 nr 9, s. 122-124.
    2. Recenzja. Wędrówka oznacza zgodę na samotność, bohater poezji i prozy ,,wędruje bez jasno określonego celu i wytyczonej marszruty, dążąc nie tyle gdzieś, co, jak powiada - naprzód.'' Potrzeba podróżowania wcale nie świadczy o ubóstwie ducha. ,,Kątnego nie interesuje mnogość i różnorodność, nad Lubaczówką czy w Meksyku chłonie przede wszystkim wrażenia podstawowe: chłód wody, ciepło słońca, dotyk wiatru...''
  2. Leszek Bugajski, Się jest. Mimo wszystko, ,,Twórczość`` 1979 nr 3, s.116-118.
    3. Recenzja. Tożsamość bohatera z poprzednimi. Egalitaryzm - zasada konstrukcyjna świata. Intuicyjne dochodzenie do prawdy, komunia ze światem.

2.2 Powieści

  1. Krzysztof Rutkowski, Czas, świat i rzeczywistość w całej jaskrawości, ,,Miesięcznik Literacki'' 1978 nr 2, s. 39-48.
    2. Autor analizuje obie powieści na tle filozofii Heideggera i Carla Friedricha von Weizsackera. Bohaterowie powieści rezygnują ze zdroworozsądkowych wyobrażeń o naturze czasu i przestrzeni, chcą istnieć Zawsze i Wszędzie, przeżywać świat jako całość, nigdy nie odpoczywać ,,w przytulnych ramionach obojętności'', żyć ,,w natchnieniu''. Przeciwstawienie poezji i literatury. Poezja jako sposób bycia. ,,Codzienne świętowanie'', stwarzanie świata na nowo: ,,Każda czynność, rozpalanie ogniska, a nawet palenie papierosa ma charakter kosmogoniczny''.
    Nie zgadzam się z tezą autora nt. funkcji relacjonowania szczegółów, rozkładów jazdy itp.

2.2.1 Cała Jaskrawość

  1. Maciej Szybist, Uśmiechnięty Dostojewski, ,,Życie Literackie'' 1970 nr 6, s. 6-7.
    2. Recenzja. Jak Poeta łączy egzystencjalizm i witalizm: aktywizm i amoralizm filozofii życia kontrastuje z egzystencjalnym absolutem odpowiedzialności.

2.2.2 Siekierezada

  1. Tadeusz Nyczek, Radość pisania, ,,Miesięcznik Literacki'', 1972 nr 7, s. 126-128.
    2. Recenzja. Bohater to outsider, wyznawca wiary w słowo w czasach negacji literatury. Kreacja i opis stają się jednym.
    Fragment textu dostępny na stronie Stachuriada
  2. Zygmunt Trziszka, Droga do ,,Siekierezady'', ,,Poezja'' 1981 nr 8, s. 78-86.
    3. Kontext biograficzny powstania powieści, od dzieciństwa do zimy w Kotli. Relacja z pogrzebu Poety.

2.3 Wszystko jest poezja

  1. Krzysztof Rutkowski, Próba całości i poezja świata, ,,Literatura'' 1976 nr 19, s. 12.

    2. Stachura poszukiwał formuły, która pozwalałaby mu ogarnąć wszystko. Jedną z nich była Poezja - rozumiana jako filozofia życia, sposób uczestnictwa w świecie, pierwiastek boski w doczesności, głęboka istota wszelkich rzeczy, to, co jest w nich prawdziwe.
  2. Włodzimierz Maciąg, Niewinność poezji, ,,Nowe Książki'', 1976 nr 2, s. 60-61.

    3. Recenzja. ,,Książka nie jest kreacją, a próbą zmierzenia się z życiem'', próbą zawładnięcia całością świata, włączenia go w universum poetyckie narratora.

2.4 Fabula rasa i Oto:

  1. Jolanta Brach-Czaina, Jednostka a możliwość innej postaci istnienia. ,,Inny stan'' Stachury, w: idem, Etos nowej sztuki, PWN, Warszawa 1984, s.101-134.
    2. Komentarz zob niżej pkt 3 poz 8

3 Całej twórczości (też na tle biografii)

  1. Krzysztof Rutkowski, Podróż do źródeł straconego czasu, ,,Literatura'' 1976 nr 28, s. 3.
    2. Kontrkultura, wyjście poza sztukę, liczne nawiązania literackie obecne w twórczości Steda. Autor przytacza i polemizuje z ,,etykietkami'', przypinanymi Poecie przez krytykę.
  2. Tadeusz Nyczek, Życiodajny, śmiercionośny, ``Miesięcznik Literacki'', 1980 nr 1, s. 59-64.
    3. ,,Nie żył dla pisania. Żył dla życia samego''. Droga Poety od Ja, przez się, do człowieka-nikt.
  3. Andrzej Falkiewicz, Stachura, ,,Teksty'' 1981 nr 1, s. 85-105; nr 2, s. 77-88.
    4. A może wędrowanie to próba wypełnienia pustki wewnętrznej? Fabula rasa to jeden z najważniejszych utworów literatury powojennej.
  4. Krzysztof Rutkowski, Co to jest ,,poezja czynna''?, ,,Poezja'', 1981 nr 8, s. 48-64.
    5. Autor analizuje koncepcję poezji na szerokim tle historycznym: odnajduje tu tradycje francuskich symbolistów, ojców kościoła, buddyzmu i zenu, dawnych mitów, polskiego romantyzmu. ,,Poezja czynna'' - to ta, której ideałem jest prawda, która nie uznaje skomercjalizowanej kultury xiążkowej. Poezja ogarnia każdą chwilę życia, jest sposobem bycia, jest całoscią stuacji działania i wypowiadania, a poeta to posłannik Słowa. Etapy rozwoju tej koncepcji w twórczości Stachury.
    UWAGA!!! Te same treści, poszerzone, odnajdziemy w xiążce tegoż autora Przeciw (w) literaturze (zob. niżej).
  5. Piotr Bratkowski, Zanim zaczniemy go czytać, ,,Tygodnik Kulturalny'' 1982 nr 21, s. 12.
    6. Autor twierdzi, że Stachura bardziej niż św. Franciszka przypomina Chrystusa: proroka burzącego stary porządek, wywracającego stoły w świątyni. Poeta był ,,arystokratą ducha'', pogardzającym każdym, kto był choć trochę odmienny.
  6. Barbara Gładych, Odkłamany człowiek, ,,Poezja'' 1982 nr 9, s. 76-87.
    7. O prawdzie, istnieniu i nieistnieniu, byciu sobą i byciu wszystkim, ja, się i nikt, śmierci, ktorą można przeżyć. Przyznam, że trochę zawiłe to wywody i nie wszystko tam rozumiem.
  7. Zygmunt Trziszka, Bóg Stachury, ,,Miesięcznik Literacki'' 1983 nr 11-12, s. 57-63.
    8. Jak Poeta szukał na własną rękę Absolutu (najwyższej wartości). Nawiązuje do van der Leeuva (Fenomenologia religii) i C. G. Junga. Mistycyzm Stachury jest monisytczny, a więc sprzeczny z chrześcijaństwem, i gnostyczny. Idea samopoznania jako poznania wszystkiego, podnoszenie człowieka do rangi bóstwa, umieszczenie konfliktu między dobrem i złem wewnątrz psychiki ludzkiej, i ,,rozwiązanie nierozwiązywalnego'' przedstawia autor jako pochodzące z Gnozy.
  8. Jolanta Brach-Czaina, Jednostka a możliwość innej postaci istnienia. ,,Inny stan'' Stachury, w: idem, Etos nowej sztuki, PWN, Warszawa 1984, s.101-134.
    9. Jedno z podstawowych opracowań. Rzetelna analiza powiązań mistyki Stachury z różnymi religiami i filozofiami. Poszukiwał w nich i przyjmował to, co mu odpowiadało. Z buddyzmu: wyzwolenie z cierpienia poprzez odrzucenie pożądań, poznanie samego siebie, niepoznawalność czasu, wieczności i Boga, wzniesienie się ponad antynomie (np. szczęścia i nieszczęścia), ale odrzucił postulat systematycznych ćwiczeń nad sobą. Od Krishnamurtiego: wyzwolenie się z cierpienia poprzez wyrzeczenie się siebie na rzecz zjednoczenia z ,,rzeczywistym'', ,,nieznanym'', ,,bezimiennym'', by poznać siebie, należy obserwować i wsłuchać się w siebie nie oceniając; analizować lęk i samotność; w słowach nie można uchwycić prawdy. Wyszedł od kultury zachodniej by ją odrzucić. Poeta przejawiał cechy wspólne dla mistyki wschodniej i chrześcijańskiej razem: dążenie do absolutu poprzez doświadczenie wewnętrzne, wyrzeczenie się samego siebie, odrzucenie egoizmu , bezruch wyzwolenia (Wschód) i extaza (Zachód). Połączył obie tradycje. Zainteresowania Ewangelią i Chrysusem są, wg autorki, deklaratywne: Sted głosił miłość bliźniego głównie wtedy, kiedy to on sam miał być tym bliźnim. Forma jego doświadczeń przypomina Mistrza Eckharta i św. Jana od Krzyża
    Szczegółowo analizuje autorka rozwój tych zagadnień w twórczości Poety: od początkowego egzystencjalnego buntu przez zanegowanie Ja
  9. Henryk Bereza, Życiopisanie, posłowie w: Edward Stachura, Poezja i proza, Czytelnik, Warszawa 1982, [wyd. II - 1984] t. 5, s. 445-465.
    10. Fragmenty tego textu opublikowane były wcześniej jako U źródeł vel Sprawy piersze (o Jednym dniu; adres i cytaty zob pkt 2.1.1. poz 1) oraz jako Walka (o Siekierezada, Się i Fabula rasa; adres i cytaty zob pkt 2 poz 5)
    Do wymienionych powyżej analiz autor dodaje interpretacje Falując nawietrze i Całej jaskrawości oraz syntetyczne ujęcie twórczości Steda: ,,Jego pisarstwo jest integralne. (...) Stachura pisze całym sobą (...) Jego pisarstwo jest tożsame z jego życiem''.
  10. Monika Chybowicz-Brożyńska, Twórczość Edwarda Stachury czyli postawa zen w sztuce, ,,Miscallanea Łódzkie'', 1984 nr 4, s. 18-29.
    11. Bardzo jednostronny artykuł. Całą twórczość Stachury ukazuje autorka jako inspirowaną filozofiami Wschodu, jako ilustrację drogi adepta zen, jakby nic poza tym tam nie było. ,,Błędne'' założenia kultury zachodniej (istnienie dobra i zła, możliwość dążenia do dobra) Stachura przełamuje, dostępując satori, oświecenia. Zen to Poezja - tak jak rozumiał ją Sted. Samobójstwo - wiedza absolutna spowodowała unicestwienie organizmu.
  11. Robert Pasieczny, Umrzeć za życia, ,,Tygodnik Kulturalny'' 1985 nr 3, s. 7.
    12. Postawa bohatera prozy to ,,wybór siebie samego jako człowieka'', wybór wolności, walka przeciw uniformizmowi. Interpretacja mgły, całej jaskrawości jako satori.
  12. Leszek Bugajski, Stachura, rozdział w książce tegoż autora Pozy prozy, Czytelnik, Warszawa 1986, s. 262-270.
    13. Przekrojowy przegląd przez tworczość poety. ,,Stachura, bohater jego prozy, jej narrator - tego się nie da oddzielić''.
  13. Leon Zawadzki, Pułapka Stachury, ,,Mandragora'' 1986 nr 1, s. 69-80 (pismo ACK Wrocław)
    14. Autor głosi tezę, iż przeżycia Stachury między początkiem 77 a kwietniem 79, były wynikiem ,,płytkiego oświecenia'' (kensio), które jest bardzo niebezpieczne dla adepta przeżyć mistycznych, gdyż te strony ducha, które wydają się być pokonane, atakują ponownie po jakimś czasie osobowość zupełnie na to nieprzygotowaną, gdyż adept sądził, iż wie już wszystko. To właśnie było przyczyną samobójstwa Stachury. Dlatego ważne jest prowadzenie oświeconego przewodnika duchowego, mistrza jogi lub zen. Marian Buchowski (pkt 4 poz 6) relacjonując ten artykuł zauważył że autor opisuje zagadnienie z pozycji takiego właśnie oświeconego i wszechwiedzącego. Zawadzki pisze że sam za młodu przeżył płytkie oświecenie, więc wie. Na bieżąco śledząc twórczość i informacje o Stedzie ,,wiedział, co się szykuje'' i żałuje że nie zapobiegł, nie odszukał i nie pomógł.
  14. Krzysztof Rutkowski, Przeciw (w) literaturze. Esej o poezji czynnej Mirona Białoszewskiego i Edwarda Stachury, Pomorze, Bydgoszcz 1987, ss. 268.
    15. Jedno z podstawowych opracowań. Zawiera treści obecne wcześniej w textach Edward Stachura - próba rozumowanej biografii, ,,Miesięcznik Literacki'', 1981 nr 2 (zob. niżej, pkt 4 poz 1), Co to jest ,,poezja czynna''? (zob. wyżej, pkt 3 poz 4), Zeszyty podróżne, ,,Poezja'', 1981 nr 8 (zob niżej, pkt 5), tu poszerzone i uzupełnione o analizę twórczości okresu mistycznego.
  15. Jan Błoński, Bezładne rozważania starego krytyka, który zastanawia się, jak napisałby historię prozy polskiej w latach istnienia Polski Ludowej, ``Teksty Drugie'' 1990 nr 1, s.5-24.
    16. Autor poświęca Poecie kilkanaście zdań, m.in. to: ,,Jeśli ktoś był naprawdę hipisem w kraju realnego socjalizmu, to właśnie Stachura''.
  16. Mirosław Wójcik, Człowiek-nikt. Prozatorska twórczość Edwarda Stachury w kontekście buddyzmu zen, WSP, Kielce 1998, ss. 322.
    - Bardzo ważna książka, wspaniała pod kątem polonistycznym, przejrzyście skomponowana, profesjonalnie napisana, autor zna chyba pięć tomów na pamięć, bardzo ładne interepretacje tam, gdzie skupia się na literaturze, a nie zawartej w niej czy wyprowadzonej ideologii, np. o przewróceniu stodoły w Całej jaskrawości.
    W moim odczuciu - i zgodnie z podtytułem - xiążka jest jednostronna, mocno zorientowana na buddyzm Zen. Pominięcie poezji pozwoliło autorowi nie zajmować się wątkami pochodzącymi z kultury Zachodu, które są u Stachury obecne. W recenzji (fragment jest umieszczony na okładce) prof. Jan Błoński określa xiążkę jako monografię twórczości Stachury, analizę całościową. Monografia wg Słownika Terminów Literackich to rozprawa dążąca do wyczerpującego i wielostronnego przedstawienia zagadnień. Tutaj twórczość ukazana jest dość jednostronnie i jednokierunkowo; autor ma do tego prawo, ale nie jest to już wtedy monografia.
    Zaznaczam, że powyższe uwagi są moją prywatną opinią. Podkreślam jeszcze raz: jest to bardzo ważna i wartościowa praca polonistyczna, najszersze istniejące opracowanie. Ale tezy xiążki i przeświecające spod nich poglądy autora są mi często obce.
  17. Przemysław Czapliński, Piotr ŒŚliwiński, Literatura polska 1976-1998. Przewodnik po prozie i poezji, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000, s. 145-152.
    Przekrojowe i syntetyczne spojrzenie na to, jak Sted wprowadzał w życie utopię kontrkultury i wizję literatury czynnej.
    Text dostępny na stronie Stachuriada

    18.  

3.1 Recepcja twórczości

  1. Krzysztof Rutkowski, Podróż do źródeł straconego czasu, ,,Literatura'' 1976 nr 28, s. 3.
    2. Autor przytacza i polemizuje z ,,etykietkami'', przypinanymi Poecie przez krytykę.
  2. Wojciech Pogonowski, Fascynacja Stachurą, ,,Poezja'' 1981 nr 8, s.104-109.
    3. ,,Pisarstwo Stachury jest pisarstwem o wolności'' zagrożonej przez cierpienie cielesne i duchowe, poszukiwanej podczas wędrówki. Kim jest adresat wezwania ,,rozpruć sztywny kołnierz koszuli, mówię''? Co spowodowało, że współcześni tak się Poetą interesują? Dydaktyzm w twórczości Stachury.
  3. Ziemowit Fedecki, Moda na Stachurę, ,,Twórczość'' 1984 nr 8, s. 130-135.
    4. Text ten zamieszczony jest również w zbiorze Kaskaderzy literatury, red. E. Kolbus, Łódź 1986, jako wstęp do utworów Stachury.
    Dlaczego drobnomieszczanie i półinteligenci fascynują się Piosenkami i Fabula rasa? Nie zgadzam się z wartościującymi sądami autora, skądinąd życzliwego Poecie, doceniającego jego talent, wydającego jego młodzieńcze wiersze w latach 60.
    Text dostępny na stronie Stachuriada

4 Biografii

  1. Krzysztof Rutkowski, Edward Stachura - próba rozumowanej biografii, ,,Miesięcznik Literacki'', 1981 nr 2, s.51-58.
    2. Text ten zamieszczony jest również w pierwszym tomie dżinsowego pięciotomowego wydania Poezji i prozy Edwarda Stachury jako wstęp zatytułowany Poeta jak Nikt.
    Interpretacja drogi życiowej Poety, od narodzin po śmierć - ilustrowany różnymi wypowiedziami i textami Stachury, umieszczony na tle rzeczywistości społecznej lat małej stabilizacji i kontrkultury.
  2. Zygmunt Trziszka, Droga do ,,Siekierezady'', ,,Poezja'' 1981 nr 8, s. 78-86.
    3. Kontext biograficzny powstania powieści, od dzieciństwa do zimy w Kotli. Relacja z pogrzebu Poety.
  3. Alfred Siatecki, ,,Siekierezada'' albo kotlańska zima Stachury, Czopika i słynnej dentystki Majki Nowak, ,,Twórczość'' 1982 nr 3, s. 136-141. Ten sam text zatytułowany Siekierezada albo zima Stachury w Kotli zamieszczony został w ,,Nadodrzu'' 1981 nr 25-26, s. 7.
    4. Jak i dlaczego Poeta znalazł się na zrębie; co i w jaki sposób przeniósł z życia do powieści.
  4. Zygmunt Trziszka, Edwarda Stachury zmagania z samym sobą. (Próba psychografii), ,,Miesięcznik Literacki'' 1983 nr 7, s. 30-37.
    5. Szkic sylwetki psychologicznej Poety na podstawie jego biografii i utworów.
  5. Mirosław Derecki, Lubelskie lata Edwarda Stachury, ,,Kamena'' 1986 nr 22, s. 1, 6; nr 23, s. 3; nr 24, s. 3; nr 25, s. 3, 10; nr 26, s. 4-5.
    6. Jak to młody Sted przechodzące obok niego studenki KUL-u określał przez zaciśnięte zęby: ,,Kurrrewskie drrrobnomieszczanki...''
  6. Marian Buchowski, Edward Stachura. Biografia i legenda, wyd. II, Kamerton, Opole 1993, ss. 379, 5 nlb.
    7. Jedno z podstawowych opracowań. Opisy wydarzeń z życia Poety wzbogacone są przedrukami dokumentów, fragmentami Stedowych listów i dzienników (w tym wcześniej nie publikowane fragmenty), wspomnieniami i recenzjami. Xiążka zawiera ponadto antologię wspomnień o Stachurze, i historię ,,stachurmanii'' - oddźwięku twórczości poety u czytelników (do samobójstwa włącznie). Mnóstwo zdjęć, fotokopie rękopisów.
  7. Grażyna Borkowska, Nie wszystko jest poezją, w pracy zbiorowej Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Natępne pokolenie, pod red. Aliny Brodzkiej i Lidii Burskiej, IBL, Warszawa 1995, s.115-129.
    8. Autorka polemizuje z opinią, że w twórczości Stachury pisanie zjednoczyło się z życiem: szczelina między światem i słowem istniała i przerażała go. Autorka zarzuca Poecie elitaryzm i nieszczerość - rzeczowo argumentując. Między różnymi niepochlebnymi opiniami ciekawa i cenna interpretacja poematu Kropka nad ypsylonem na tle literatury polskiej.

4.1 Wspomnienia i reflexje

  1. Marta Kucharska, Kamera gotowa!, ,,Poezja'' 1981 nr 8, s. 87-91.
    2. Jak kręcono film dokumentalny o Stachurze.
  2. Zbigniew Żbikowski, Stos, ``Radar'', 1983 nr 44, s. 2-3
    3. Reflexyjny esej o życiu Poety. ,,Stachura (...) przez niezwykle silny instynkt moralny, jakim był obdarzony, niejako w sposób naturalny wchodził w krąg chrześcijaństwa.''
  3. Jerzy Koperski, Janusz Żernicki, Taki wieczór choć rano, wstęp w: Edward Stachura, Taki wieczór choć rano, wybór Jerzy Koperski, Janusz Żernicki, ANAGRAM, Warszawa 1993, s. 5-12.
  4. Wojciech Tochman, Narzeczona, ,,Wysokie Obcasy'', dodatek ,,Gazety Wyborczej'' z dnia 25.09.1999
    Artykuł o Marcie Kucharskiej - opiekunce i towarzyszce Steda w ostatnich miesiącach życia. 
  5. Barbara Czochralska, Wrażliwość materii, DiG, Warszawa 1998.
    Autorka została opisana przez Stachurę jako "Biofizyk" w opowieści-rzece Wszystko jest poezja. W esejach opisuje swoją znajomość ze Stedem.


5 Inne

  1. Krzysztof Rutkowski, Zeszyty podróżne, ,,Poezja'', 1981 nr 8, s. 48-64.
    2. Krótki text o tym, ,,jak nadążyć z pisaniem za życiem''. Znajduje się też w xiążce tegoż autora Przeciw w literaturze (zob pkt 3 poz 14).
  2. Zdania o Stachurze, ,,Poezja'', 1981 nr 8, s. 102-103.
    3. Zbiór cytatów z recenzji itp.

Jeżeli znalazłaś/eś tu jakieś błędy  lub wiesz, że możnaby coś dodać
to napisz : pacyfka(m-a-u-p-a)tatry.org Uwaga: nie dysponuję  i nie udostępniam żadnych publikacji, interpretacji i opracowań poza dwoma textami wymienionym w bibliografii.